Biznes wobec zmian klimatu, w kontekście najnowszego raportu IPCC - wyzwania i szanse

Opublikowana z początkiem sierpnia, licząca prawie 4 tysiące stron pierwsza część najnowszego raportu IPCC1 (Międzyrządowego Zespołu ds. zmian klimatu) nie napawa optymizmem. Autorzy i autorki, po przeanalizowaniu kilkunastu tysięcy dokumentów dotyczących sytuacji klimatycznej na świecie, nie pozostawiają złudzeń, że jest źle, a odpowiedzialnymi za tak bezprecedensowo szybko zachodzące zmiany klimatu na świecie są ludzie. Chociaż dane zaprezentowane w publikacji są niezwykle alarmujące, a niektóre z możliwych scenariuszy wręcz katastroficzne, naukowcy udowadniają, że jest jeszcze nadzieja na ograniczenie i powstrzymanie szybkiego wzrostu temperatury. Wymaga to jednak zdecydowanych działań na rzecz m.in. redukcji emisji gazów cieplarnianych. To rozwiązanie oczywiste z punktu widzenia nauki, a równocześnie niezwykle trudne wyzwanie dla gospodarki i rządzących.

6 lat temu, w ramach tzw. Porozumienia Paryskiego podkreślono konieczność wprowadzania pilnych zmian, które pozwolą utrzymać wzrost średniej temperatury na świecie na poziomie poniżej 2 stopni Celsjusza (a najlepiej ok. 1,5 stopnia) w stosunku do epoki przedindustrialnej. Niestety obecnie zobowiązania krajów do redukcji emisji, chociaż przyjęte na skutek porozumienia, nie są wystarczające2. Pozostanie przy aktualnych zobowiązaniach spowoduje to, że do końca stulecia temperatura średnia wzrośnie o ok. 3 stopnie, co prowadzi do szeregu nieodwracalnych zmian i wzrostu ryzyka wystąpienia fizycznych skutków zmian klimatu (podsumowanie raportu po polsku dostępne m.in. tu).

Wiele z tych skutków obserwujemy już teraz mając w pamięci ostatnie niezwykle upalne lato. Tegoroczny lipiec był bowiem najgorętszym miesiącem w historii pomiarów). Oprócz upałów byliśmy świadkami niszczycielskich powodzi czy ogromnej skali pożarów (m.in. Europie czy na Syberii).

Eksperci są zgodni, że do utrzymania poziomu wzrostu temperatury na poziomie do 2 stopni Celsjusza do 2030 roku konieczne jest zredukowanie emisji gazów cieplarnianych o połowę, a do 2050 roku do zera. Tylko to pozwoli spowolnić dalsze zmiany i nie spowoduje, że z dzisiejszej perspektywy ekstremalne lata, będą tylko “miłym wspomnieniem”.

Kluczową rolę w tym procesie mają do odegrania przede wszystkim zmiany systemowe, zmiany przepisów, ale równie dużo zależy od biznesu, dla którego zaangażowanie w ograniczenie emisji to nie tylko odpowiedzialność społeczna i środowiskowa, ale po prostu ich być albo nie być.

 

Zmiany klimatu wyzwaniem i szansą dla biznesu

Związek między zmianami klimatu a prowadzeniem działalności gospodarczej jest nierozerwalny i coraz bardziej oczywisty. Decyzje i działania biznesowe mogą przyspieszać lub spowalniać zmiany klimatu, na które trzeba patrzeć z perspektywy ryzyk, ale i szans.

Wzrost temperatury, skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych czy sama ich nieprzewidywalność nie sprzyjają stabilnemu rozwojowi biznesu, to oczywiste ryzyka. Jak podają autorzy publikacji “How to Set Up Effective Climate Governance on Corporate Boards: Guiding principles and questions”3 szacuje się, że od dziś do 2100 r. potencjalne straty finansowe wynikające ze zmian klimatu mogą wynieść od 4,2 bln USD do nawet 43 bln USD; (całkowity światowy zasób aktywów podlegających zarządzaniu wynosi 143 bln USD). Jednocześnie jednak przewiduje się, że adaptacja do zmian klimatu i łagodzenie ich skutków stworzą do 2030 r. możliwości inwestycyjne o wartości sięgającej do 26 bln USD4. To zdecydowanie szanse, warto i należy je uwzględnić w planowaniu rozwoju przedsiębiorstw.

Co zatem powinien biznes zrobić, żeby odpowiedzieć na te wszystkie wyzwania i nie przyczyniać się do dalszego pogarszania się sytuacji klimatycznej, jednocześnie dając sobie szansę nie tylko na przetrwanie, ale i na rozwój?

Po pierwsze - kluczowe jest dążenie do neutralności klimatycznej5. Rozumie to coraz więcej organizacji, które wprowadzają rozwiązania prowadzące do m.in. zmniejszenia emisji i dojścia do bezemisyjności lub zerowej emisji netto.

Przykłady działań na rzecz obniżania wpływu biznesu na środowisko, w tym na klimat można znaleźć np. w ostatnim raporcie “Odpowiedzialny biznes w Polsce 2020. Dobre praktyki”. Coraz więcej z tych przykładów to działania strategiczne, także nastawione na ochronę klimatu. Jednak wciąż w większości organizacji nie jest ona wpisana w strategię. Ogranicza się do działań na mniejszą skalę czy inicjatyw edukacyjnych Te zaś - chociaż potrzebne - w niewystarczający stopniu przyczyniają się do zdecydowanej zmiany. Jeśli chcemy, by bardziej optymistyczne scenariusze, prezentowane przez autorów raportu IPCC, były w ogóle osiągalne, to ograniczanie emisji powinno być traktowane przez biznes priorytetowo. Presję na zmiany wzmacniają równocześnie inwestorzy, prawodawstwo, organy regulacyjne oraz indywidualni interesariusze firm, oczekujący coraz częściej od firm zintegrowanego, strategicznego podejścia do ryzyk i szans związanych ze zmianami klimatu. Te oczekiwania wzmacniać będą nowe kryteria dotyczące przejrzystości firm, czyli obowiązku raportowania czynników niefinansowych organizacji z uwzględnieniem wskaźników ESG (środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego). Już od 2023 roku dotychczasowe dość wąskie grono podlegających mu spółek ulega znacznemu rozszerzeniu. Trzy lata później taki obowiązek zostanie nałożony także na mniejsze przedsiębiorstwa.

Szczególną rolę w kontekście przeciwdziałania zmianom klimatu i adaptacji do nich mają do odegrania instytucje finansowe. Poza ograniczeniem własnego wpływu na środowisko, mają ogromny potencjał pozytywnego wpływu na inne podmioty. Sustainable finance zdecydowanie przyśpieszy przekształcenia firm w kierunku zrównoważonego rozwoju. Sektor finansowo - ubezpieczeniowy będzie katalizatorem zmian na rynku wspierając zrównoważony rozwój w różnych sektorach gospodarki. Już dziś coraz więcej banków i ubezpieczycieli rezygnuje ze wspierania przemysłu wydobywczego, kierując swoją uwagę na odnawialne źródła energii i rozwój produktów wspierających rozwiązania przyjazne środowisku.

Potwierdzają to autorzy raportu „Climate product innovation within the insurance sector” przygotowanego przez Deloitte we współpracy z Uniwersytetem Cambridge. Z publikacji wynika, że to właśnie m.in. firmy z obszaru ubezpieczeń mogą stać się liderami zmiany, chociażby poprzez promowanie rozwiązań ekologicznych, które mogą zwiększyć świadomość wśród klientów i popyt na zielone produkty czy zachęcanie do podejmowania działań mających na celu ograniczanie skutków zmian klimatu, dzięki czemu przedsiębiorstwa będą na nie bardziej odporne.

Jednocześnie liderzy odpowiedzialnego biznesu dążą do przeformułowania obowiązujących modeli i strategii, tak aby te były neutralnie klimatycznie i zarazem dobrze służyły społeczeństwu, lokalnym społecznościom i zatrudnionym.

Zmiana możliwa dzięki odpowiedzialności oraz zaangażowaniu zarządzających i nadzorujących

Jednak chyba największą rolę - poza regulacjami - we wprowadzaniu zmian w biznesie odgrywają osoby zasiadające na najwyższych szczeblach organizacji, które mają wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwami, odpowiadają za ich stabilność i rozwój. Mowa tu o zarządach i radach nadzorczych, na których spoczywa obowiązek długofalowej opieki nad organizacjami, którymi kierują.

Aby skutecznie zarządzać ryzykiem i szansami wynikającymi ze zmian klimatu, rady muszą być wyposażone w odpowiednią wiedzę i narzędzia, które pozwolą im podejmować jak najlepsze decyzje zapewniające długoterminową odporność podlegających im organizacji. Z pomocą w tym obszarze przychodzi m.in. Światowe Forum Ekonomiczne z inicjatywą Climate Governance Initiative, (realizowaną w Polsce przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu w ramach Chapter Zero Poland), która ma za zadanie wspierać członków/inie rad nadzorczych i prezesów/ki zarządów w rozwoju wiedzy i kompetencji z zakresu zmian klimatu.

Climate Governance Initiative jest rozwinięciem i praktycznym wcieleniem opublikowanej przez Światowe Forum Ekonomiczne publikacji “How to Set Up Effective Climate Governance on Corporate Boards: Guiding principles and questions” zawierającej 8 zasad, które mają wspierać rady nadzorcze i zarządy w skutecznym zarządzaniu i nadzorowaniu kwestiami związanymi z klimatem w organizacji. Inicjatywa, realizowana już w kilkunastu krajach na świecie (od maja 2021 r. Także w Polsce) polega na zapewnieniu dostępu do tworzonych na całym świecie narzędzi, szkoleń, webinarów czy dyskusji dotyczących obowiązków organów nadzorczych i zarządczych wobec przeciwdziałania zmianom klimatu.

To międzynarodowa społeczność przedstawicielek i przedstawicieli zarządów i rad nadzorczych, którzy są gotowi się uczyć i wzajemnie wspierać w tym procesie, doskonaląc zarazem swoje organizacje. Więcej informacji o polskiej odsłonie inicjatywy, czyli Chapter Zero Poland można znaleźć na stronie chapterzero.pl Zachęcamy gorąco do lektury i do włączenia się w proponowane działania, niezależnie od innych aktywności prowadzanych już przez Państwa organizacje. Zmiany, jakich potrzebujemy możemy osiągnąć tylko łącząc siły.