Ślad węglowy przedsiębiorstw - po co go liczyć?

1. Definicja śladu węglowego

Ślad węglowy (ang. carbon footprint) to wyliczenie całkowitej emisji gazów cieplarnianych jakie powstają w wyniku działalności człowieka, a więc produkcji, funkcjonowania firm, ludzi czy choćby organizacji wydarzeń. Najprościej mówiąc, jest to ślad, jaki nasza działalność odciska na klimacie. Obejmuje emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych gazów cieplarnianych wyrażone w ekwiwalencie CO2. Gazy te powstają przede wszystkim w wyniku spalania paliw kopalnych, produkcji i hodowli rolnej, procesów technologicznych przyczyniając się tym samym do ocieplenia klimatu. Prowadzi to do zwiększenia występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, susz, wichur, powodzi, co powoduje liczne negatywne zmiany w gospodarce i życiu społecznym. Można rozróżnić dwa podstawowe rodzaje śladu węglowego. Ślad węglowy produktu, który wskazuje emisje wygenerowane w trakcie całego cyklu „życia” produktu, a więc od chwili pozyskania surowców, poprzez ich przetwarzanie, transport, do powstania gotowego produktu aż do jego wycofania zużycia i utylizacji. Drugi to ślad węglowy przedsiębiorstwa obejmujący całość emisji danej organizacji w ciągu roku.

Jak wynika z raportu “Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries 2019”, opublikowanego przez działające przy Komisji Europejskiej Joint Research Centre, każdy Polak średnio codziennie emituje do atmosfery 24 kg dwutlenku węgla. W zestawieniu dotyczącym rocznej wielkości emisji CO2 na mieszkańca, Polska uplasowała się na 39. miejscu, z wielkością 8,35 tony dwutlenku węgla, podczas gdy Niemcy wygenerowali 8,52 tony, Czesi 9,94, Finlandia 7,8, a Japonia 9,09.*

2. Po co liczyć?

Jego liczenie daje nam wiedzę jak nasza działalność czy dany produkt oddziałują na środowisko naturalne, dzięki czemu możemy zmienić nasze zachowania i zminimalizować negatywny wpływ na zmiany klimatyczne. Mierzenie śladu węglowego to dziś absolutna konieczność, a już nawet niewielkie działania, zmiana naszych zachowań czy przyzwyczajeń może przyczynić się do redukcji śladu węglowego. Jedna kwestia to nasze codzienne zachowania i wybory, a druga podejście krajowych przedsiębiorców do kwestii liczenia śladu węglowego. W Polsce wiele firm niestety nadal dowiaduje się o tym wskaźniku od swoich zachodnich partnerów, dla których wartość śladu węglowego produktu jest równie ważna co cena.

3. Jak liczyć?

Według najpowszechniejszego standardu GHG Protocol ślad węglowy organizacji liczony jest w trzech zakresach. Zakres 1 obejmuje bezpośrednie emisje powstałe w obiektach należących bądź nadzorowanych przez organizację, zakres 2 przedstawia pośrednie emisje energetyczne, zaś zakres 3 dotyczy wszystkich innych pośrednich emisji powstających w łańcuchu wartości organizacji.

Zakres 1
Dotyczy bezpośrednich emisji GHG powstających w obiektach należących bądź nadzorowanych przez organizację. Obejmuje emisje wynikające ze spalania paliw, emisje niezorganizowane np. wynikające z uwalniania czynników chłodniczych lub stosowania wybranych gazów technicznych, czy też emisje procesowe.

Zakres 2
Obejmuje energetyczne pośrednie emisje związane z wytworzeniem zakupionej przez organizację energii elektrycznej, cieplnej, pary lub chłodu. Należy pamiętać, aby raportować ilość energii zakupionej od zewnętrznych dostawców, zaś nie ujmować energii wytworzonej na skutek spalania paliw w obrębie organizacji.

Zakres 3
Obejmuje inne pośrednie emisje GHG powstające w łańcuchu wartości organizacji. Dzieli się aż na 16 kategorii, m.in.: zakupione surowce i usługi, dobra kapitałowe, transport i dystrybucja, przetwarzanie sprzedanych produktów czy inwestycje oraz franczyzy. Kategorie, które mają zostać uwzględnione w obliczeniach, wybiera się na podstawie analizy istotności. Oznacza to, że można pominąć te kategorie, które nie dotyczą działalności danej organizacji, są nieistotne lub gdy pozyskanie danych potrzebnych do obliczeń jest niemożliwe bądź wymaga np. dużych nakładów finansowych. W zakresie 3 w pierwszej kolejności należy wykorzystać wielkości emisji raportowane przez dostawców czy odbiorców. W przypadku, gdy nie obliczają oni śladu węglowego sprzedanych lub użytkowanych produktów czy usług, to należy wykorzystać wskaźniki literaturowe.

Więcej informacji znajdziesz w odnośniku - obliczanie śladu węglowego.

4. Obowiązki i korzyści wynikające z liczenia śladu węglowego

Największą korzyścią z liczeni śladu węglowego, i działań ograniczających jego powstawanie jest oczywiście ochrona środowiska i przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. Mierzenie śladu węglowego ma jednak także ogromne przełożenie biznesowe. Podejmowane od lat działania na całym świecie, także w Unii Europejskiej, w kierunku ograniczenia emisji CO2, pokazują, że liczenie śladu węglowego stanie się coraz powszechniejszym obowiązkiem dla firm. Już dziś mierzenie tego wskaźnika przekłada się na konkurencyjność biznesową, dalszy rozwój, ułatwia pozyskiwanie finansowania i wpływa na wizerunek przedsiębiorstw. Jednak co do niedawna było obowiązkiem dla dużych firm niebawem stanie się koniecznością dla mniejszych. Komisja Europejska opublikowała bowiem, 22.04.2021 roku, projekt dyrektywy dotyczycącej CSR, która rozszerzy obowiązek sprawozdawczości zagadnień zrównoważonego rozwoju w przedsiębiorstwach, którego jednym z elementów będzie liczenie śladu węglowego. W myśl opracowanych przepisów raportowaniem niefinansowym od 2023 roku objęte zostaną spółki publiczne zatrudniające powyżej 250 osób, natomiast te pomiędzy 10-250 pracowników będą w obowiązku to czynić od 2026 r. Do tej pory musiały to robić notowane na giełdzie przedsiębiorstwa powyżej 500 pracowników. Ostateczny kształt zapowiadanych zmian w nowej dyrektywie powstanie dopiero w wyniku prac legislacyjnych i konsultacji z różnymi instytucjami i organizacjami. Jednak najprawdopodobniej większość regulacji zaproponowanych przez Komisję Europejską zostanie przyjęta. To wyraźny sygnał w jakim kierunku powinien iść dziś biznes, szczególnie dla polskich przedsiębiorców, którzy poza nielicznymi wyjątkami, kwestie liczenia śladu węglowego traktowały raczej po macoszemu.

Cieszy również fakt, że przybywa świadomych konsumentów, także w Polsce, którzy wymagają od producentów aby wytwarzane przez nich towary charakteryzowały się jak najmniejszym śladem węglowym. W UE poważnie myśli się o wprowadzeniu nowego rodzaju oznaczeń na opakowaniach, m.in. żywności, które będą zawierać informację o śladzie węglowym danego produktu. Dzięki temu kupujący będą mieć jeszcze większą możliwość wpływania na ochronę środowiska naturalnego, a dla przedsiębiorstw byłby to jeszcze większy impuls do korzystnych dla klimatu zmian.